O Pazo da Pena do Ouro (Noia)

Pese a que a construción sufriu ampliacións e reformas en diversas épocas, o Pazo da Pena do Ouro poida que sexa un dos máis antigos de Galiza, xa que nel se conserva unha inscrición do ano 1279. Posúe, ademais, un claustro románico procedente do Mosteiro de San Xusto de Toxosoutos (Lousame).

A edificación érguese nunha finca dunhas 3 hectáreas na estrada que vai de Noia a Boiro. A actual fachada principal, orientada ao norte, foi construída en 1918, engadíndolle posteriormente dúas torres neorenacentistas. Pola contra, a fachada oriental data do século XVI e ao final da mesma ten adosada a capela, reformada por terceira vez en 1893.

En 1922, o arcebispado de Santiago de Compostela véndelle ao Vizconde de Santo Alberto, José Varela de Limia, o claustro do Mosteiro de San Xusto de Toxosoutos, quen o traslada e incorpora no pazo que estaba a reconstruír na Pena de Ouro.

As dependencias do mosteiro de Lousame, desde a desamortización de Mendizábal de 1835, fóranse arruinando e expoliando, ata que a decisión do arcebispado pon punto final ao deterioro. A pesar disto, o antigo claustro de Tososoutos do Pazo da Pena de Ouro, é un dos tres exemplos de claustros románicos que se conservan, xunto co da Colexiata de Santa María de Sar (Santiago de Compostela), e o de Santo Estevo de Ribas de Sil (Nogueira de Ramuín).

Detalles da fachada da igrexa e do retablo do desaparecido mosteiro

Vistas desde o campanario do templo.

Vista do muíño desde o campanario e restos do pombal.

Na actualidade, e desde 1978, o Pazo da Pena de Ouro foi herdado polos Condes de Torrecedeira, Felipe Bárcena Varela de Limia e Rosa de Labra Morán, pasando a ser os décimo quintos propietarios. Ata ese momento, as instalacións estiveron ocupadas durante uns 20 anos polo Colexio Assumpta.